Choć alimenty kojarzą się tylko ze świadczeniam od rodziców na rzecz dzieci, to obowiązek alimentacyjny jest znacznie szerszy. Konieczność dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania, obciąża przy spełnieniu dodatkowych warunków także inne osoby, np. małżonków i byłych małżonków, dziadków, rodzeństwo, a nawet dzieci wobec rodziców.
Jeżeli małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci, to sąd rozwodowy jest zobowiązany do zasądzenia alimentów na rzecz tych dzieci. Punktem wyjścia dla ustalenia wysokości alimentów są przede wszystkim usprawiedliwione potrzeby dzieci, czyli koszty utrzymania dzieci, które należy sądowi szczegółowo przedstawić. Warto zapamiętać, że dzieci mają prawo żyć na takim samym poziomie, na jakim żyją ich rodzicie.
Kiedy sąd ustali już potrzeby każdego z dzieci, to koszty te odnosi do możliwości majątkowych i zarobkowych rodziców. Sąd nie tylko interesuje się, ile każdy z rodziców zarabia, ale także, ile mógłby zarobić, gdyby wykonywał pracę odpowiadającą swoim możliwościom .
Następnie sąd dzieli koszty utrzymania dzieci pomiędzy rodziców, przy uwzględniając ich możliwości zarobkowe i zaangażowania w opiekę nad dziećmi (rodzice nie muszą być obciążeni kosztami utrzymania dzieci po połowie). Tak ustalone alimenty sąd zasądza od rodzica, z którym dziecko nie przebywa na stałe. Alimenty, choć zostają ustalone na rzecz małoletniego dziecka, to do chwili jego pełnoletności są płatne do rąk drugiego rodzica.
Warto pamiętać, że w sprawie rozwodowej sąd zajmuje się tylko alimentami na rzecz niepełnoletnich dzieci stron. Jeżeli w chwili rozwodu dziecko jest już pełnoletnie, ale nadal niesamodzielne, to powinno ono wystąpić do sądu rejonowego o zasądzenie na jego rzecz alimentów.
Dziadkowie również zobowiązani są z tytułu alimentów wobec swoich wnuków. Takie sprawy nie są jednak rozstrzygane w toku sprawy rozwodowej, ale w odrębnym postępowaniu przed sądowem rejonowym. Żeby dzieci mogły otrzymać od dziadków alimenty, należy wykazać, że rodzice dzieci zobowiązani do płacenia alimentów nie są w stanie ponieść kosztów utrzymania dzieci lub, że uzyskanie od nich na czas potrzebnych dzieciom środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.
Ustalenie winy w rozpadzie pożycia małżeńskiego ma istotny wpływ na ewentualne obowiązki alimentacyjne byłych małżonków. Rozważmy dwie sytuacje.
Jeśli małżeństwo rozwiązane zostało przez rozwód bez orzekania o winie albo ustalono winę obu stron, to byli małżonkowie są zobowiązani z tytułu alimentów wobec siebie nawzajem tylko w ograniczonym zakresie. Podstawą do ustalenia alimentów jest bowiem niedostatek, czyli sytuacja, w której były małżonek obiektywnie nie ma możliwości, żeby zapewnić sobie minimalnych środków utrzymania, np. na skutek choroby własnej lub opieki nad chorym dzieckiem. Wówczas druga strona może zostać zobowiązana do płacenia alimentów i dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego. Wysokość alimentów będzie również zależeć od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Taki obowiązek alimentacyjny jest ograniczony w czasie i w zasadzie trwa przez 5 lat od dnia rozwodu, a tylko w wyjątkowych okolicznościach sąd może go wydłużyć. Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa.
Inaczej wygląda sytuacja, gdy mamy ustaloną winę w rozpadzie małżeństwa wyłącznie jednej strony. Wówczas podstawę do ustalenia alimentów na rzecz byłego małżonka niewinnego, jest istotne pogorszenie się jego sytuacji materialnej po rozwodzie. Takich alimentów może domagać się małżonek, którego dochody nie pozwalają na życie na standardzie zbliżonym do tego sprzed rozwodu. Alimenty dotyczą zazwyczaj sytuacji, w której dysproporcje dochodów byłych małżonków były znaczne, a małżonek uprawniony miał niższe dochody.
Obowiązek ten nie jest ograniczony w czasie, ale wygasa, podobnie jak wyżej, w razie zawarcia przez uprawnionego małżonka nowego małżeństwa.
Małżonek uznany za wyłącznie winnego w rozpadzie pożycia małżeńskiego nigdy nie może domagać się alimentów na swoją rzecz od byłego małżonka.
Alimenty od byłego małżonka mogą zostać zasądzone w toku sprawy o rozwód albo w odrębnym postępowaniu przed sądem rejonowym.
Adwokacka Spółka Partnerska
Malczewski Stoczczak Matyaszczyk
www.kancelaria-msm.pl